Peti Imam škole Ehli bejta, Imam Muhammed Bakir, a.s., jednom je kazao svom učeniku po imenu Džabir:
يَا جَابِرُ! أَ يَكْتَفِي مَنِ انْتَحَلَ التَّشَيُّعَ أَنْ يَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ؟! – فَوَ اللَّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَى اللَّهَ وَ أَطَاعَهُ. وَ مَا كَانُوا يُعْرَفُونَ، يَا جَابِرُ، إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ، وَ التَّخَشُّعِ، وَ الْأَمَانَةِ، وَ كَثْرَةِ ذِكْرِ اللَّهِ، وَ الصَّوْمِ، وَ الصَّلَاةِ، وَ الْبِرِّ بِالْوَالِدَيْنِ، وَ التَّعَاهُدِ لِلْجِيرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَ أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْغَارِمِينَ وَ الْأَيْتَامِ، وَ صِدْقِ الْحَدِيثِ، وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ، وَ كَفِّ الْأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ، وَ كَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِي الْأَشْيَاءِ.
“O, Džabire! Da li je dovoljno da neko za sebe kaže da je šiija, (samo) izražavajući ljubav prema nama Ehli bejtu?! – Tako mi Allaha, nije naš sljedbenik (šiija) ako nije Allaha svjestan i ne pokorava Mu se. A oni se neće prepoznavati, o, Džabire, osim po poniznosti, pokornoj skrušenosti, povjerljivosti, obilnim spominjanjem Allaha, postu, namazu, dobročinstvu prema roditeljima, brizi o komšijama koji su siromašni, slabašni, dužnici i siročad, pažnji prema siromašnima, potrebitima, dužnicima i siročadi koji žive u blizini, kao i po govorenju istine, učenju Kur'ana, suzdržavanju jezika osim u govorenja dobra, i pouzdanosti prema rodbini u svim poslovima. ”
قَالَ جَابِرٌ: فَقُلْتُ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ، مَا نَعْرِفُ الْيَوْمَ أَحَدًا بِهَذِهِ الصِّفَةِ .
Reče Džabir: “O, sine Allahova Poslanika! Mi po ovim osobinama u današnjem vremenu nikoga ne poznajemo!”
فَقَالَ: يَا جَابِرُ لَا تَذْهَبَنَّ بِكَ الْمَذَاهِبُ، حَسْبُ الرَّجُلِ أَنْ يَقُولَ أُحِبُّ عَلِيًّا وَ أَتَوَلَّاهُ، ثُمَّ لَا يَكُونَ مَعَ ذَلِكَ فَعَّالًا؟ فَلَوْ قَالَ إِنِّی أُحِبُّ رَسُولَ اللَّهِ فَرَسُولُ اللَّهِ، صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، خَيْرٌ مِنْ عَلِـیٍّ، عَلَيْهِ السَّلَامُ، ثُمَّ لَا يَتَّبِعُ سِيرَتَهُ وَ لَا يَعْمَلُ بِسُنَّتِهِ، مَا نَفَعَهُ حُبُّهُ إِيَّاهُ شَيْئًا! فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْمَلُوا لِمَا عِنْدَ اللَّهِ، لَيْسَ بَيْنَ اللَّهِ وَ بَيْنَ أَحَدٍ قَرَابَةٌ أَحَبُّ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَكْرَمُهُمْ عَلَيْهِ أَتْقَاهُمْ وَ أَعْمَلُهُمْ بِطَاعَتِهِ.
Potom je kazao, a.s.: “O, Džabire! Neka te ne zbunjuju drugi pravci. Zar je čovjeku dovoljno da kaže: ‘Ja volim Alija i prihvatam njegov vilajet!’ – a da ujedno ne izvršava njegove naredbe?! Ako bi neko rekao: ‘Ja, zaista, volim Allahova Poslanika – iako je jasno da je Allahov Poslanik, s.a.v.a., bolji od Alija, a.s. – te potom ne slijedi njegov način života, niti djeluje po njegovom sunnetu, takva ljubav m neće biti ni od kakve koristi!’ – Stoga, budite Allaha svjesni i djelujte shodno onome što je Allah kazao. Između Allaha i nekog drugog nema bliskih rodbinskih veza! Najvoljeniji rob kod Allaha, i najplemenitiji je onaj koji je najviše svjestan Njega i koji najviše se pokorava Njegovim naredbama.”
يَا جَابِرُ : وَ اللَّهِ مَا يُتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَّا بِالطَّاعَةِ وَ مَا مَعَنَا بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ لَا عَلَى اللَّهِ لِأَحَدٍ مِنْ حُجَّةٍ، مَنْ كَانَ لِلَّهِ مُطِيعًا فَهُوَ لَنَا وَلِـيٌّ، وَ مَنْ كَانَ لِلَّهِ عَاصِيًا فَهُوَ لَنَا عَدُوٌّ، وَ مَا تُنَالُ وَلَايَتُنَا إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَعِ.
“O, Džabire! Tako mi Allaha! Bogu Uzvišenom se ne može približiti osim pokornosti, a mi ne raspolažemo takvom moći da nekoga oslobodimo Vatre, a niko ne može iznijeti dokaz protiv Allaha! Onaj ko je pokoran Allahu, pa taj je naš prijatelj. A onaj ko je griješan prema Allahu, pa taj je naš neprijatelj. I niko ne može doseći do našeg vilajeta osim preko djelovanja i bogobojaznosti.”[1]
Riječ ‘šiija’ (ar. اَلشِّيعَة) u leksici ima dva značenja:
- Istomišljenost i saglasnost dviju osoba ili dviju skupina u uvjerenju ili djelu, a da pritom, jedan od njih nije sljedbenik drugoga; upravo kako se pominje u djelu Lisanu-l-‘arab: ‘Riječ šiija se koristi za skupinu koja se okupila oko nečega. Stoga, kada se bilo koja skupina i narod sakupe oko nečega, oni se nazivaju šiije.’[2] Upravo se ovo značenje upotrijebilo i u Kur'anu, gdje se kazuje da je hz. Ibrahim, a.s., bio šiija Nuha, a.s.:
﴿وَ إِنَّ مِن شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ﴾
A uistinu, od šiija njegovih je Ibrahim.[3]
Hz. Ibrahim, a.s., je bio jedan od ulu-l-azma poslanika, kao i vlasnik šerijata, a da pritom nije slijedio Nuhov, a.s., šerijat. Međutim, budući da je njegov metod i način po pitanju tevhida, odnosno jednoboštva, bio sukladan i saglasan sa Nuhovim metodom i načinom, nazvan je Nuhovom šiijom.
- Slijeđenje drugoga; u djelu Kamusu-l-muhit stoji: ‘Čovjekov šiija je njegov sljedbenik i pomoćnik.’[4] Slijeđenje nečijeg ubjeđenja i uvjerenja je obično popraćeno ljubavlju. Upravo o čemu kazuje časni Kur'an o Koptu koji je bio jedan od sljedbenika i zaljubljenika hz. Musaa, a.s.:
﴿فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِن شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ﴾
… tad od njega zatraži pomoć onaj od sljedbenika njegovih,
protiv onog od neprijatelja njegovog.[5]
Danas se naziv ‘šiija’ odnosi na sljedbenike određene škole islamske misli koja se temelji na učenjima Poslanika, s.a.v.a., i njegove porodice, a.s., a ponekad se naziva i “školom Ehli bejta”. Iako u vrijeme Poslanika Muhammeda, s.a.v.a., nije postojala nikakva škola mišljenja, on je ipak određenu skupinu ljudi nazivao ‘Alijevim šiijama’. U nastavku navodimo neke predaje koje ukazuju na pomenuto.
Allahov Poslanik, s.a.v.a., je kazao:
مَثَلِی وَ مَثَلُ عَلِیٍّ مَثَلُ شَجَرَةٍ أَنَا أَصْلُهَا وَ عَلِیٌّ فَرْعُهَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ ثَمَرُهَا وَ الشِّیعَةُ وَرَقُهَا. فَهَلْ یَخْرُجُ مِنْ الطَّیِّبِ إِلَّا الطَّیِّبُ وَ أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُها فَمَنْ أَرَادَهَا فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا.
“Primjer mene i Alija je poput stabla, u kojem sam ja korijen, Ali je grana, Hasan i Husejn su plodovi, a šiije su listovi njegovi. Zar nije tako da iz dobrog (korjena) ne izađe i ne iznikne dobri plodovi. A ja sam grad znanja, a Ali je njegova kapija, pa ko ga (grad) želi, neka u nj uđe kroz kapiju njegovu!”[6]
Prenosi se od Džabira ibn Abdullaha El-Ensarije, r.a., da je rekao:
کُنَّا عِنْدَ النَّبِيِّ، صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فَأَقْبَلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ، عَلَيْهِ السَّلَامُ، فَقَالَ النَّبِيُّ، صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: قَدْ أَتَاكُمْ أَخِي! ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى الْكَعْبَةِ، فَضَرَبَهَا بِيَدِهِ، فَقَالَ: وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، إِنَّ هَذَا وَ شِيعَتُهُ لَهُمُ الْفَائِزُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.
“Bili smo kod Vjerovjesnika, s.a.v.a., kada je prišao Ali ibn Ebu Talib, a.s. Tada je Vjerovjesnik, s.a.v.a., kazao: ‘Uistinu, došao vam je moj brat!’ – potom se okrenuo ka Ka'bi i udario je rukom svojom te kazao: ‘Tako mi Onoga u čijoj ruci je moja duša! Uistinu ovaj čovjek i njegove šiije, zaista će biti uspješni na Sudnjem danu.’”[7]
Od Ummi Seleme, r.a., se prenosi da je rekla:
کَانَ رَسُولُ اللهُ، صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، عِنْدِي، فَقَعَدَتْ إِلَيْهِ فَاطِمَةُ لِتَسَلُّم وَ مَعَهَا عَلِيٌّ، فَرَفَعَ رَسُولُ اللهِ، صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، إِلَيْهِمَا رَأْسَهُ، فَقَالَ: أَبْشِرْ يَا عَلِـیُّ، أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ فِي الْجَنَّةِ.
“Allahov Poslanik, s.a.v.a., je bio sa mnom kada ga je njegova kćerka Fatima došla pozdraviti sa Alijem. Allahov Poslanik je podigao glavu prema njima dvoma i kazao: ‘Budi sretan, o, Ali! Ti i tvoje šiije ćete biti u Džennetu.’”[8]
Allahov Poslanik, s.a.v.a., obraćajući se Imamu Aliju, a.s., je kazao:
يَا عَلِيُّ، مَثَلُكَ فِي اُمَّتِي مَثَلُ الْمَسِيحِ عِيسَى بْنِ مَرْيَمَ. افتَرَقَ قَوْمُهُ ثَلَاثَ فِرَقٍ: فِرْقَةٌ مُؤْمِنُونَ وَ هُمُ الْحَوَارِيُّونَ، وَ فِرْقَةٌ عَادَوْهُ وَ هُمُ الْيَهُودُ، وَ فِرْقَةٌ غَلَوْا فِيهِ فَخَرَجُوا عَنِ الْإِيمَانِ.
“O, Ali! Primjer tebe u ummetu mom je poput primjera Mesije Isaa, sina Merjemina. Njegov narod se podijelio u tri skupine. Jedna skupina su bili vjernici, a to su bili havarijjuni, druga skupina su njegovi neprijatelji, a to su bili jevreji, i treća skupina, koji su preuveličavali u pogledu njega, pa su kao takvi izašli iz vjerovanja.
وَ إنَّ اُمَّتي سَتَفتَرِقُ فِيكَ ثَلَاثَ فِرَقٍ؛ فَفِرْقَةٌ شِيعَتُكَ وَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ، وَ فِرْقَةٌ عَدُوُّكَ وَ هُمُ الشَّاكُّونَ، وَ فِرْقَةٌ تَغْلُو فِيكَ وَ هُمُ الْجَاحِدُونَ. وَ أَنْتَ فِي الْجَنَّةِ يَا عَلِيُّ وَ شِيعَتُكَ وَ مُحِبُّ (مُحِبُّو) شِيعَتِكَ، وَ عَدُوُّكُ وَ الْغَالِي فِي النَّارِ.
Uistinu, moj ummet će se u pogledu tebe podijeliti u tri skupine. Jedna skupina će biti tvoje šiije i oni su vjernici. Druga skupina su tvoji neprijatelji, i oni su koji sumnjaju, i treća skupina koja će u pogledu tebe preuveličavati, i oni su koji niječu Boga. A ti ćeš biti u Džennetu, o, Ali! I šiije tvoje, i oni koji vole tvoje šiije. A neprijatelj tvoj i koji preuveličava u pogledu tebe je u Vatri.”[9]
Kao što je očigledno iz ovih predaja, sam Allahov Poslanik Muhammed, s.a.v.a., je u stvari bio prva osoba koja je upotrijebila izraz ‘šiija’, a šta više, taj izraz je uvijek koristio u odnosu na Imama Alija, a.s. Nakon Poslanikovog, s.a.v.a., šehadeta, oni koji su bili odani Imamu Aliju, a.s., bili su poznati i kao ‘šiije’. Tokom drugog stoljeća po Hidžri, abasidske halife su službeno sponzorirali četiri ehli sunnetske škole misli koje su popularizirali entuzijazmom nekih njihovih vođa.
Što se tiče šiija, nakon šehadeta Imama Alija, a.s., slijedili su vođstvo njegovog sina Imama Hasana, a.s., a nakon njega i njegovog brata Imama Husejna, a.s., i narednih devet Imama, a.s., koji su bili Husejnovi, a.s., potomci. Slijedili su ih po osnovu čvrstih dokaza iz plemenitog Kur'ana i sunneta Allahova Poslanika Muhameda, s.a.v.a., koji je u mnogim prilikama izričito ponovio da će njega [Poslanika, s.a.v.a.] naslijediti dvanaest Imama i da će svi biti iz plemena Kurejš.
Stoga, šiizam se može definisati kao slijeđenje plemenitog Kur’ana i sunneta Allahova Poslanika Muhameda, s.a.v.a., koje prenosi njegova porodica, koju je on imenovao (tj. Ehli bejt). Nakon Allahova Poslanika Muhameda, s.a.v.a, šiije slijede dvanaest od Allaha Uzvišenog određenih Imama kao nasljednike Poslanika Muhameda, s.a.v.a., a o čemu ćete moći više čitati na ovoj web stranici.
[1] El-Kafi, sv. 2, str. 74.
[2] Lisanu-l-‘arab, korijen شـیـع.
[3] Es-Saffat (37), 83.
[4] Kamusu-l-muhit, korijen شـیـع.
[5] El-Kasas (28), 15.
[6] Lisanu-l-mizan, sv. 4, str. 354, broj predaje 1039; sv. 6, str. 243, broj predaje 855.
[7] Feda’ilu-s-sekalejn min kitabi Tevdihu-d-dela’ili ‘ala terdžihi-l-feda’il, sv. 1, str. 198, broj 936; Mehasinu-l-ezhar, str. 111.; Menakibu-l-Harezmi, str. 111, broj 120.
[8] Feda’ilu-s-sekalejn min kitabi Tevdihu-d-dela’ili ‘ala terdžihi-l-feda’il, sv. 1, str. 344, broj 940.
[9] Gajetu-l-meram ve hudžetu-l-hisam fi ta‘jini-l-imami min tariki-l-hasi ve-l-‘am, str. 577 i 578, poglavlje 69 i 70. Biharu-l-envar, sv. 4, str. 264, predaja broj 25.