Teravija namaz

• Uvod
• Teravija u leksici i terminologiji
• Ko je njen osnivač?
• Izričitost o njenom osnivanju kao novotariji
• Suprotstavljanje novotariji
• Poslanikova, s.a.v.a., zabrana klanjanja pohvalnih namaza u džematu
• Teravija namaz sa gledišta šiijskih učenjaka
• Teravija namaz sa gledišta bezgriješnih Imama, a.s.
• Ehli sunnetska pravdanja
• Šta je novotarija?
• Šerefu-d-dinov govor

Uvod

Jedno od pitanja kojem ehli sunnet pridaje veliku i posebnu pažnju jeste teravija namaz. Oni nastoje da ovo pitanje pripišu samom šerijatu kao i njegovom donosiocu, dok s druge strane šiije se žestoko protive istom, i ne samo da ga ne smatraju dijelom šerijata, već ga ubrajaju u novotarije nekih ashaba. U ovoj rasprvi ćemo nastojati da odemo do samoga izvorišta i da saznamo da li je Allahov Poslanik, s.a.v.a., izdao ikakvu zapovijed o obavljanju pohvalnih namaza u mjesecu Ramazanu u džematu, ili su to drugi uradili pa su ga pripisali šerijatu, i na kraju kakav je propis ove novotarije?

Teravija u leksici i terminologiji

Riječ teravija dolazi od arapske riječi terāvīh (تَرَاوِيح) što je množina od riječi tervīha (تَرْوِيحَة), a čije je osnovno značenje općenito sjedenje, međutim u terminologiji se odnosi na svako sjedenje kao odmor nakon klanjanja četiri rekata pohvalnog namaza u noćima mjeseca Ramazana.[1]

Ko je njen osnivač?

Rahmetli sejjid Šeredu-d-dīn, govori: “Jedno od pitanja koje je Omer u šerijat uveo i gdje je nasuprot ness-a[2] po svome idžtihadu[3], jeste teravija namaz. Jer ovu vrstu namaza nije Allahov Poslanik, s.a.v.a., donio, a niti je postojala u vrijeme Ebu Bekra. Uzvišeni Allah okupljanje i obavljanje pohvalnog namaza u džematu nije tražio, osim kada je riječ o namazu za kišu, i samo su obaveznim namazima insistirani i napominjani da se obavljaju u džematu.

Allahov Poslanik, s.a.v.a., je pohvalne namaze u mjesecu Ramazanu obavljao samostalno, dok je ljude podsticao da ih ne obavljaju u džematu.

U vrijeme Ebu Bekra, također, sve do njegove smrti, situacija je bila ovakva, a nakon dolaska Omera ibn Hattaba na hilafet, i to u prvoj godini njegove vladavine situacija je bila nepromijenjena. Sve dok on u mjesecu Ramazanu, 14. godine po Hidžri, sa skupinom ashaba nije ušao u džamiju i vidio kako ljudi obavljaju pohvalne namaze, gdje je jedna skupina bila na kijamu, druga na rukuu, treća na sedždi, četvrta na sjedenju, peta je učila tespihe ili su učili Kur'an, … .

Kada je vidio ovaj prizor, Omer se rasrdio i odlučio je da ovo (stanje) uredi. Zato je odredio da se teravija namaz klanja u prvim dijelovima noći mjeseca Ramazana, te je javno obznanio da svi učestvuju u istoj. Zatim je u gradove i zemlje poslao cirkularno pismo, a u Medini je odredio dvije osobe kao imame džemata teravije namaza, jedan je bio za muškarce, a drugi za žene …”.[4]

وَ عَنْ ابْنِ شِهَابِ عَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدِ الْقَارِیِّ أَنَّهُ قَالَ: خَرَجْتُ مَعَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ لَيْلَةً فِي رَمَضَانَ إِلَی الْمَسْجِدِ فَإِذَا النَّاسُ أَوْزَاعٌ مُتُفَرِّقُونَ يُصَلِّي الرَّجُلُ لِنَفْسِهِ وَ يُصَلِّي الرَّجُلُ فَيُصَلِّي بِصَلَاتِهِ الرَّهْطُ. فَقَالَ عُمَرُ: إِنِّي أَرَی لَوْ جَمَعْتُ هَؤُلَاءِ عَلَی قَارِئٍ وَاحِدٍ، لَکَانَ أَمْثَلَ، ثُمَّ عَزَمَ فَجَمَعَهُمْ عَلَی أُبَیَّ بْنِ کَعْبٍ، ثُمَّ خَرَجْتُ مَعَهُ لَيلَةً أُخْرَی وَ النَّاسُ يُصَلُّونَ بَصَلَاةِ قَارِئِهِمْ. قَالَ عُمَرُ: نِعْمَ الْبِدْعَةُ هَذِهِ …

Ibnu Šihāb je prenio od ‘Urve ibn Zubejra, ovaj od ‘Abdu-r-Rahmāna ibn ‘Abdu-l-Kārija, koji je izjavio: “Izašao sam jedne noći uz Ramazan s Omerom ibn Hattābom u džamiju kad u njoj svijet podijeljen u grupe: neki klanjahu sami za sebe, a neki u skupini.” Tada je Omer kazao: “Meni se čini da bi bilo bolje da ove (ljude) sakupim sve oko jednog učača (imama).” On se, zatim, na to odlučio i sakupio ih oko Ubejja ibn Ka‘ba.

Poslije toga sam s njim, opet, izašao druge noći, a svijet klanjaše u džematu i Omer reče: “Ovo je divna novotarija! …”[5]

Izričitost o njenom osnivanju kao novotariji

Kastalānī u komentaru Sahihu-l-Buharije u vezi sa Omerovom izjavom: “Ovo je divna novotarija! …” piše:

(قَالَ عُمَرُ:) لما رآهم (نِعْمَ الْبِدْعَةُ هَذِهِ)، سماها بدعة، لأنه، صَلَّی الله علیه و آله، لم یسن لهم الاجتماع لها و لا کانت في زمن الصديق و لا أول الليل و لا کل ليلة و لا هذا العدد.

(Omer reče:) kada ih je ugledao (“Ovo je divna novotarija!”), nazvao ju je novotarijom,  jer uistinu on, s.a.v.a., je nije učinio sunnetom za njih da se okupljaju u džematu zbog nje (teravije) i nije bila ni u vrijeme Ebu Bekra, niti prve noći, niti svake noći, niti ovog broja (rekata).[6]

Slično pojašnjenje se može pronaći i u drugim komentarima Sahihu-l-buharije poput Fethu-l-bārī bi šerhi sahīhi-l-buhārī i ‘Umdetu-l-kārī šerhu sahīhi-l-buhārī.

Ebu-l-Velīd Muhammed ibn Šihne o događajima 23. godine po Hidžri pripovjeda: “… Omer je bio prva osoba koja je naredila da se teravija obavlja u džematu.”

Sujūtī također u djelu Tārīhu-l-hulefā’ prenosi od Ebu Hilala ‘Askerija: “… Omer je bio prva osoba koja je naredila da se u mjesecu Ramazanu teravija obavlja u džematu.”

Također, Muhammed ibn Sa‘d u trećem svesku djela Et-Tabekātu-l-kubrā kada spominje Omera, govori: “On je bio prva osoba koja je naredila da se noćni namazi u mjesecu Ramazanu klanjaju u džematu, i on je bio taj koji je poslao cirkularno pismo u druge gradove i zemlje, a to se desilo u mjesecu Ramazanu 14. godine po Hidžri.”

Ibn ‘Abdu-l-Birr u Omerovoj biografiji u djelu El-Istī‘ābu fī ma‘rifeti-l-ashāb piše: “On je bio taj koji je osvijetlio mjesec Ramazan obavljanjem pohvalnog namaza u džematu.”[7]

Suprotstavljanje novotariji

Ibn Ebu Šejbe prenosi od ‘Abdu-r-Rezzāka da je rekao: “Omerov sin nije klanjao teraviju u džematu.”[8]

Mudžahid pripovjeda: “Otišla je osoba kod Omerovog sina i upitala: ‘Da li da u mjesecu Ramazanu klanjam (teraviju) iza imama (u džematu)?’ Omerov sin je upitao: ‘Da li možeš učiti Kur'an? ’ Odgovorio je: ‘Da!’ Upitao je: ‘Zar želiš da budeš šutljiv poput magarca?[9] Klanjaj kod kuće!’”[10]

Rebī‘ pripovjeda: “Šāfija nije obavljao teraviju namaz sa narodom, nego bi je klanjao kod kuće.”[11]

Lebīb Es-Se‘īd govori: “Mālik, Ebū Jūsuf i neke šafije su smatrale boljim obavljanje teravije namaza zasebno i kod kuće.”[12]

Poslanikova, s.a.v.a., zabrana klanjanja pohvalnih namaza u džematu

Jedna od stvari koja ukazuje na neispravnost obavljanja teravije u džematu jeste i to da se u mnogim predajama spominje da je Allahov Poslanik, s.a.v.a., podsticao ljude da nafile obavljaju u kućama, jer je to bliže iskrenosti i prihvaćanju te nafile kod Boga Uzvišenoga.

‘Abdullah ibn Mes‘ūd je upitao Allahova Poslanika, s.a.v.a.: “Da li je bolje obaviti pohvalni namaz kod kuće ili u džamiji?” On, s.a.v.a., je odgovorio: “Zar ne znaš koliko je moja kuća blizu džamije, ali opet volim da (pohvalne) namaze u njoj klanjam, osim obaveznih namaza?!”[13]

Također je, s.a.v.a., kazao: “Obavezni namazi se moraju klanjati u džamiji, a pohvalni kod kuće!”[14]

Isto tako je, s.a.v.a., kazao: “Na vama je da obavljate namaze u svojim kućama, jer je nabolji onaj čovjekov namaz kojeg obavi u kući, osim obaveznih namaza!”[15]

Teravija namaz sa gledišta šiijskih učenjaka

Šiijski učenjaci su saglasni da je obavljanje teravije namaza u džematu novotarija i da je kao takva haram:

1. Sejjid Murteza, r.a.: “Nesumnjivo je da je teravija namaz novotarija.”[16]
2. Šejh Tūsī, r.a.: “Nafile u mjesecu Ramazanu se klanjaju zasebno, a u džematu je novotarija.”

Šafija kazuje: “Njeno zasebno klanjanje mi je draže. A naš dokaz je konsenzus šiija, među kojima nema nikakvog razmimoilaženja, da je njeno klanjanje u džematu novotarija.”

Također, Zejd ibn Sābit prenosi od Allahova Poslanika, s.a.v.a.: “Obavljanje namaza je bolje u kući, osim obaveznih namaza.”[17]

3. Šejh Ali ibn Muhammed Komi, r.a.: “Naš dokaz (da je novotarija) jeste konsenzus cijelog islamskoga ummeta da Allahov Poslanik, s.a.v.a., Ramazansku nafilu koju nazivaju teravija nije klanjao u džematu, kao što nisu klanjali ni ashabi Allahova Poslanika, s.a.v.a., za vrijeme hilafeta Ebu Bekra, sve dok Omer u vrijeme njegova hilafeta nije izdao naređenje da se obavlja u džematu, a sunnet je ono što je Allahov Poslanik, s.a.v.a., učinio tradicijom , a sve mimo toga je novotarija.”[18]
4. Allame Hillī, r.a.: “Ehli sunnetski učenjaci smatraju dozvoljenim obavljanje teravije u džematu, jer je Omer podstaknuo ljude da je klanjaju za Ubejjom u džematu. Međutim, njegovo djelo nije šerijatski argument, jer ona kao takva nije postojala u vrijeme Allahova Poslanika, s.a.v.a., kao ni u vrijeme Ebu Bekra, i zbog toga ju je Omer predstavio kao dobru novotariju, i zbog toga skupina ehli sunneta je pripisuju Omeru, a da je ona sunnet, tada ne bi bila ni novotarija.”[19]
5. Šejh Ali ibn Jūnus Āmulī, r.a.: “Kod nas je potvrđeno obavljanje zasebno namaza u ramazanskim noćima, a ne u džematu!”[20]
6. Šejh Dža‘fer Kāšifu-l-gitā’, r.a.: “Konsenzus islamskog ummeta je taj da je ona novotarija, čak je i on (Omer) sam rekao da je ona novotarija, a znamo da je Allahov Poslanik, s.a.v.a., kazao: ‘Svaka novotarija vodi u zabludu, a svaka zabluda vodi u vatru.’”[21]
7. Muhaddis Bahrānī, r.a.: “Nema sumnje da je, kod naših velikana, nafila u džematu haram, o čemu svjedoče mnogobrojne predaje.”[22]
8. Allame Madžlesī, r.a.: “Određivanje nekog broja nečega u šerijatu, i prikazivanje istoga sunnetom je novotarija, a Allahov Poslanik, s.a.v.a., ju nije naredio niti ju je obavljao.”[23]

Teravija namaz sa gledišta bezgriješnih Imama, a.s.

1. Imam Rida, a.s., je kazao: “Obavljanje teravije u džematu nije dozvoljeno!”[24]
2. Zurāre i Muhammed ibn Muslim i Fudajl su pitali Imama Bakira, a.s., i Imama Sadika, a.s., o klanjanju ramazanskih noćnih nafila, na šta su njih dvojica odgovorila: “Allahov Poslanik, s.a.v.a., bi nakon jacije namaza otišao kući, te bi se u džamiju vraćao na kraju noći i klanjao bi namaz. Prve noći mjeseca Ramazana, shodno običaju, došao je u džamiju a skupina je stala u saff iza njega, a on ih je napustio i vratio se kući. Ovo se ponovilo još tri večeri, a četvrte noći se popeo na minber, gdje je nakon zahvale i veličanja Boga Uzvišenoga kazao: ‘O, ljudi! Klanjanje nafila u ramazanskim noćima u džematu je novotarija. Namaz Duhā (صَلَاةُ الضُّحَی) je novotarija. Pazite da u ramazanskim noćima pohvalne namaze ne klanjate u džematu! Ne klanjajte Duhā namaz jer je on neposlušnost Bogu Uzvišenom. Znajte da svaka novotarija vodi u zabludu, a svaka zabluda vodi u Vatru!’ Tada je sišao sa minbera kazujući: “Izvršenje sunneta, pa makar i malo je bolje od mnogobrojnih novotarija!”[25]
3. Imam Sadik, a.s., je kazao: “Kada je Imam Ali, a.s., došao u Kufu, naredio je da Hasan ibn Ali obznani narodu da je zabranjeno klanjati ramazanske noćne nafile u džematu. Kada je narod čuo ovo, počeli su galamiti i vikati: ‘O, Omere!’ Na što je Imam Ali, a.s., pitao, zbog čega je ova vriska i galama, a Imam Hasan, a.s., mu je odgovorio: ‘O Prinče pravovjernih, dozivaju ‘O, Omere!’. Tada je kazao: ‘Reci im neka je klanjaju!’”[26]
4. Sulejm ibn Kajs od Imama Alija, a.s., prenosi da je kazao: “… Tako mi Boga! Naredio sam narodu da u mjesecu Ramazanu u džematu ne klanjaju nafile, i rekao sam im da su ove nafile novotarija. Neki od mojih vojnika su počeli vikati: ‘O, muslimani! Izmjenio je Omerov sunnet, on nas spriječava da obavljamo noćne nafile u mjesecu Ramazanu!’ Tu sam se pobojao da bi među ratnicima mogla izbiti pobuna!”[27]

Ehli sunnetska pravdanja

Kada se ehli sunnetski učenjaci susretnu sa ovim pitanjem, trude se da na bilo koji način pripreme kontra argument, od kojih ćemo ovdje samo neke navesti kao i odgovore na iste:

1. dokaz;

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُکَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ عَقِيلٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، قَالَ : أَخْبَرَنِي عُرْوَةُ بْنُ الزُّبَيْرِ، أَنَّ عَائِشَةَ أَخْبَرَتْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، خَرَجَ لَيْلَةً مِنْ جَوْفِ اللَّيْلِ، فَصَلَّى فِي الْمَسْجِدِ، وَ صَلَّى رِجَالٌ بِصَلَاتِهِ، فَأَصْبَحَ النَّاسُ فَتَحَدَّثُوا، فَاجْتَمَعَ أَكْثَرُ مِنْهُمْ،  فَصَلَّی فَصَلُّوا مَعَهُ، فَأَصْبَحَ النَّاسُ فَتَحَدَّثُوا، فَكَثُرَ أَهْلُ الْمَسْجِدِ مِنَ اللَّيْلَةِ الثَّالِثَةِ، فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، فَصَلَّی فَصَلَّوْا بِصَلَاتِهِ ، فَلَمَّا كَانَتِ اللَّيْلَةُ الرَّابِعَةُ، عَجَزَ الْمَسْجِدُ عَنْ أَهْلِهِ، حَتَّى خَرَجَ لِصَلَاةِ الْصُّبْحِ، فَلَمَّا قَضَى الْفَجْرَ ، أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ فَتَشَهَّدَ، ثُمَّ قَالَ: أَمَّا بَعْدُ ، فَإِنَّهُ لَمْ يَخْفَ عَلَيَّ مَکَانُكُمُ، وَ لَكِنِّي خَشِيتُ أَنْ تُفْتَرَضَ عَلَيْكُمْ، فَتَعْجِزُوا عَنْهَا. فُتُوُفِّیَ رَسُولُ اللَّهِ، صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ الْأَمْرُ عَلَی ذَلِكَ.

Pričao nam je Jahja ibn Bukejr, njemu Lejs prenoseći od Ukajla, on od Ibn Šihaba, koga je obavijestio Urve, prenoseći od Aiše da je Allahov Poslanik, s.a.v.a., izašao jedne noći, i to u njenoj sredini, i klanjao u džamiji, a za njim je klanjala i skupina ljudi. Ujutro su ti ljudi (o tome) pričali, pa se (drugu noć) sakupilo njih više i s Vjerovjesnikom, s.a.v.a., su klanjali. I oni su, kada su osvanuli, pričali (o tome) pa se treće noći broj klanjača povećao. Allahov Poslanik, s.a.v.a., je izašao i klanjao, pa su i oni za njim klanjali. Kada je došla četvrta noć, džamija je bila tijesna za sve posjetioce, ali je (Allahov Poslanik, s.a.v.a.) došao (u džamiju) tek za sabah namaz i kada je završio sabah okrenuo se prisutnom svijetu proučio šehadet i kazao: “A sada (zapamtite!) Meni nije nepoznato vaše mjesto, nego sam se pobojao, da vam se (teravija) ne odredi kao farz, pa da je vi ne mognete (stalno) obavljati.” – Potom je (kaže Ibn Šihab) Allahov Poslanik, s.a.v.a., umro, a ova je stvar eto tako i ostala.[28]

Odgovor:

1. Ukazivanje predaje je nepotpuno, i nije jasno da li se događaj odvio u mjesecu Ramazanu.
2. Ako i prihvatimo da se desilo u mjesecu Ramazanu, događaj ima svoj svršetak koji se spominje u predajama od Ehli bejta, a.s., a to je zabrana Allahova Poslanika, s.a.v.a., klanjanja teravije u džematu i da je to novotarija.[29]
3. Ovaj hadis ima slab lanac prenosilaca, jer se u njemu nalazi Jahja ibn Bukejr koji je ocijenjen slabim prenosiocem.[30]
4. Ovaj hadis se ne slaže sa predajom od Omera i njegovom izjavom “Ovo je divna novotarija!”.

2. dokaz;

وَ أَمَّا مَا رَوَاهُ ابْنُ وَهَب عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ: خَرَجَ رَسُولُ اللهِ، صَلَّی اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ إِذَا النَّاسُ فِي رَمَضَانَ يُصَلُّونَ فِي نَاحِيَةِ الْمَسْجِدِ، فَقَالَ: مَا هَذَا؟ فَقِيلَ: نَاسٌ يُصَلِّی بِهِمْ أُبَیُّ بْنِ کَعْب. فَقَالَ: أَصُابُوا وَ نِعْمَ مَا صَنَعُوا.

A ono što prenosi Ibn Veheb od Ebu Hurejre: Izašao je (iz kuće) Allahov Poslanik, s.a.v.a., kad najednom (ugledao je) ljude u Ramazanu kako klanjaju u jednom dijelu džamije, pa je upitao: “Šta je ovo?” Pa je odgovorio: “Ljudi s kojima klanja Ubejj ibn Ka‘b.” Te je kazao: “Dosegli su (istinu), a kako li je dobro ono što su uradili!”[31]

Odgovor:

1. U ovoj predaji nije definisana i određena vrsta namaza.
2. Nakon što je prenio ovu predaju, Ibn Hadžer ju je ocijenio slabom zbog dvije stvari:
   1. U njenom lancu prenosioca nalazi se Muslim ibn Halid, koji je ocijenjen kao slabi prenosilac,
   2. U predaji se spominje da su se ljudi sakupili u vrijeme Allahova Poslanik, s.a.v.a., a poznato je da je to Omer uradio nakon Allahova Poslanika, s.a.v.a.[32]

3. dokaz;

حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ حُجْرٍ أَخْبَرَنَا بَقِيَّةُ بْنُ الْوَلِيدِ عَنْ بَحِيرِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ خَالِدِ بْنِ مَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَمْرٍو السُّلَمِیِّ عَنِ الْعِرْبَاضِ بْنِ سَارِيَةَ قَالَ: وَعَظَنَا رَسُولُ اللَّهِ، صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، يَوْمًا بَعْدَ صَلَاةِ الْغَدَاةِ مَوْعِظَةً بَلِيغَةً ذَرَفَتْ الْعُيُونُ وَ وَجِلَتْ مِنْهَا الْقُلُوبُ. فَقَالَ رَجُلٌ: إِنَّ هَذِهِ مَوْعِظَةُ مُوَدِّعٍ، فَمَاذَا تَعْهَدُ إِلَيْنَا، يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ، وَ السَّمْعِ، وَ الطَّاعَةِ وَ إِنْ (تَأَمَّرَ عَلَيْكُمْ) عَبْدٌ حَبَشِيٌّ. فَإِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ فَيَرَى اخْتِلَافًا كَثِيرًا، وَ إِيَّاكُمْ وَ مُحْدَثَاتِ الْأُمُورِ؛ فَإِنَّهَا ضَلَالَةٌ، فَمَنْ أَدْرَكَ ذَلِكَ مِنْکُمْ فَعَلَيْهِ  بِسُنَّتِي وَ سُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ، عَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ.

Ispričao nam je Ali ibn Hudžr: Obavijestio nas je Bekijje ibn Velid prenijevši od Behira ibn Seida, on od Halida ibn Ma‘dana, on od Abdu-r-Rahmana ibn ‘Amra Es-Sulemija, a on od Irbada ibn Sarijea, koji je kazao: “Jednom prilikom nam je, nakon jutarnjeg namaza, Allahov Poslanik, s.a.v.a., održao takav govor od koga su nam iz očiju suze lile, a srca ustreperila. Na to će neki čovjek: ‘Kao da je ovo oproštajni govor, pa šta nam preporučuješ Allahov Poslaniče?’ On kaza: ‘Preporučujem vam bogosvjesnost, poslušnost i pokornost pa makar na čelu bio abesinski rob. Zaista, ko od vas bude živio (nakon mene), vidjet će velika razilaženja, i zato se čuvajte novotarija jer su one zabluda! Ko od vas dočeka to vrijeme, neka se drži moga sunneta i sunneta pravednih halifa koji upućuju! Neka ga se drži čvrsto!’”[33]

Odgovor:

1. Ova predaja je sa svim vrstama lanaca ocijenjena slabom.
2. Ako i prihvatimo da je ispravna, kontekst je u vezi sa pravednim halifama. Pravedne halife su oni koji su zapoviješću Uzvišenog Allaha i Njegova Poslanika, s.a.v.a., postavljeni na stepen imameta i vilajeta, a to su dvanaest Imama, a.s.

Šta je novotarija?

Riječ “novotarija” (بِدْعَة) u leksici ima značenje stvaranja nečega novoga. Međutim, inovacija je nužnost čovjekovog života, ona stvara napredak i razvijanje. A kada je riječ o značenju ove riječi u terminologiji, to je uvođenje nevjerskog elementa u skup vjerskih učenja pod imenom vjere. Jasno je da je novotarija haram. Allahov Poslanik , s.a.v.a., je kazao:

كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ وَ كُلُّ ضَلاَلَةٍ مَصِيرُهَا إِلَى النَّارِ

Svaka novotarija je zabluda, a svakoj zabludi je put u Vatru.[34]

Čovječanstvu su ruke vezane za inovacije u božanskim propisima, u značenju da su ibadeti (obredoslovlja) ustanovljeni objavom preko Allahova Poslanika, s.a.v.a., (تَوْقِيفِي) a ne inovativni, a sami način vršenja se propisuje od samog svetog Zakonodavca, a ako bi se prepostio u ruke ljudskog roda zasigurno bi u veoma kratkom roku izmijenili Božiju vjeru.

Jedna skupina ehli sunnetskih učenjaka je novotariju spomenutu u Omerovim riječima protumačila u leksičkom, a ne u terminološkom značenju. Ovo pravdanje, naravno, nije ispravno jer bi njen obruč obuhvatio vjerske propise, a namaz je nesumnjivo od obredoslovlja (عِبَادَات), a svaka novotarija i inovacija u njemu je terminološka novotarija.

Dok druga skupina ehli sunnetskih učenjaka, novotariju su podijelili u pet vrsta:

1. pohvalna novotarija,
2. dozvoljena novotarija,
3. pokuđena novotarija,
4. zabranjena novotarija.

Upravo, shodno ovoj podjeli, novotariju o teraviji namazau smatraju dobrom novotarijom. Naravno, ova podjela je neispravna, jer u vjerskoj terminologiji novotarija nije ništa do pravljenja novog propisa koji ne postoji i ne zasniva se na vjerozakonu, a takvo djelo je haram i neprihvatljivo u vjerozakonu, pa kako ju je moguće nazvati dobrom novotarijom?!

Šerefu-d-dinov govor

On na kraju rasprave o teraviji govori: “Oni misle da je Omer uvođenjem teravije namaz nadoknadio ono što su Uzvišeni Bog i Njegov Poslanik, s.a.v.a., zapostavili i bili nemarni prema tome. Dovoljno je da u odgovoru o obavljanju pohvalnih namaza u džematu u mjesecu Ramazanu kažemo: ‘Uzvišeni Bog je htio da se Njegovi robovi osame sa Njim u dubini noći i da mu upute šapćuće moljenje lijući suze tražeći od Njega svoje potrebe, kako bi na taj način imali nadu u Njegovu milost i da znaju da nemaju drugo utočište osim kod Njega, i da im je jedini spasitelj samo Milostivi.’

Zato je Uzvišeni Bog oslobodio pohvalne namaze od obavljanja istih u džematu, kako bi se Njegovi robovi Njemu približili u samoći daleko od drugih, …

S druge strane, oslobađanje pohvalnih namaza od obavljanja istih u džematu će biti povod da kuće ne ostanu lišene blagoslova namaza i da se u njima očuvaju užici i veselost obožavanja Boga, kako bi i na ovaj način djeca slijedeći svoje roditelje naučili o svojoj vjeri i kako biti musliman, …”[35]

[1] El-Mu‘džemu-l-vesīt, str. 380; Lisānu-l-‘arab, sv. 2, str. 462.

[2] Izraz ness (اَلنَّصّ) u islamskoj terminologiji se odnosi na propis izvučen iz ajeta časnog Kur'ana ili predaja Allahova Poslanika, s.a.v.a.

[3] Izraz idžtihad (اَلْإِجْتِهَاد) u islamskoj terminologiji se odnosi na samostalno rasuđivanje o značenjima Kur'ana i predaja.

[4] Edžtehād dar mokābel-e nass, str. 254-255.

[5] Buharijeva zbirka hadisa, sv. 2, str. 144, hadis 2010. (bosansko izdanje); Zbirka hadisa Muvetta’, sv. 1, str. 177, hadis 241. (bosansko izdanje); Kenzu-l-‘ummāl, sv. 8, str. 408.

[6] Iršādu-s-sārī li šerhi sahīhi-l-buhārī, sv. 4, str. 577, hadis 2010.

[7] El-Idžtihādu ve-n-ness,

[8] El-Musannif li-s-San‘ānī, sv. 5, str. 264, hadis 7742; El-Musannif li ibn Ebī Šejbe, sv. 5, str. 162, hadis 7924.

[9] Aludira na šutnju džematlija dok imam uči pri obavljanju teravije namaz.

[10] El-Musannif li-s-San‘ānī, sv. 5, str. 264, hadis 7743; El-Musannif, sv. 5, str. 162, hadis 7926.

[11] Tārīhu medīneti Dimešk, sv. 51, str. 384.

[12] Et-Tegannī bi-l-Kur'ān, str. 117.

[13] Et-Tergību ve-t-terhību mine-l-hadīsi-š-šerīf, sv. 1, str. 379, hadis 4.

[14] Kenzu-l-‘ummāl, sv. 8, str. 384, hadis 23363.

[15] Sahīhu Muslim bi šerhi-n-Nevevī, sv. 6, str. 39; Fethu-l-bārī bi šerhi sahīhi-l-buhārī, sv. 4, str. 252; Et-Tādžu-l-džāmi‘u li-l-usūli fī ehādīsi-r-Resūli, sv. 2, str. 67.

[16] Eš-Šāfī fi-l-imāmeti, sv. 4, str. 219.

[17] El-Hilāfu fi-l-ahkām, sv. 1, str. 529.

[18] Džāmi‘u-l-hilāfi vel-vifāk, str. 119.

[19] Tezkiretu-l-fukahā’, sv. 2, str. 284.

[20] Es-Sirātu-l-mustekīm, sv. 3, str. 26.

[21] Kešfu-l-gitā’, sv. 1, str. 18.

[22] El-Hadā’iku-n-nādireti, sv. 10, str. 521.

[23] Bihāru-l-envār, sv. 31, str. 11.

[24] Vesā’ilu-š-šī‘a, sv. 8, str. 47.

[25] Vesā’ilu-š-šī‘a, sv. 8, str. 46, hadis 10062.

[26] Ibid, hadis 10063.

[27] Ibid, hadis 10065.

[28] Buharijeva zbirka hadisa, sv. 2, str. 144, hadis 2012. (bosansko izdanje)

[29] Vesā’ilu-š-šī‘a, sv. 8, str. 48.

[30] Tezhību-l-kemāl, sv. 20, str. 40; Sejru a‘lāmi-n-nubelā’, sv. 10, str. 612.

[31] Fethu-l-bārī bi šerhi sahīhi-l-buhārī, sv. 4, str. 252.

[32] Ibid.

[33] Tirmizijina zbirka hadisa, sv. 6, str. 185-186, hadis 2828. (bosansko izdanje)

[34] Es-Sirātu-l-mustekīmu ilā mustehakki-t-takdīm, sv. 3, str. 305.

[35] Edžtehād dar mokābel-e nass, str. 257-258.